مقدمه
از زمانی که بشر برای اولین بار پایش را فراتر از مرزهای کشور گذاشت و شروع به مبادله کالا و معامله کرد، مفهومی به اسم ارز و نرخ ارز به وجود آمد. ارز به مفهوم پول خارجی است . باید با یک ضریب مشخص مشخص نسبت به پول ملی مبادله می‌شود. این ضریب همان نرخ تبدیل ارز است که با نام نرخ برابری ارز نیز شناخته می‌شود. در نگاه اول مفهوم نرخ تبدیل ارز یک مساله است که تنها برای اقتصاددان‌ها و بازرگانان بزرگ مهم باشد؛ ولی نرخ تبدیل ارز برای تمام افرادی که سفر می‌روند، آنلاین خرید می‌کنند یا در حوزه‌های اقتصادی وابسته به ارزهای خارجی فعالیت می‌کنند دارای اهمیت است. به دلیل وجود همین اهمیت در این مطلب تصمیم گرفتیم به سوالاتی مانند: «نرخ تبدیل ارز چیست؟» و «چه عواملی بر نرخ تبدیل ارز اثر می‌گذارند؟» پاسخ دهیم.
نرخ تبدیل ارز چیست؟
به طور معمول در تبادلات بین‌المللی پرداخت‌ها به شکل پول رایج کشوری صورت می‌گیرد که طرف دوم معامله است و نرخ ارز تعریف شده در این مبادلات عددی خواهد بود که ارزش پول کشوری را بر حسب کشور دیگر در زمان معین نشان می‌دهد. به عبارت دیگر نرخ تبدیل ارز قیمت ارز یک کشور نسبت به ارز کشور دیگر است. این نرخ نشان می‌دهد که چه میزان از یک نوع ارز برای تبادل یک ارز دیگر مورد نیاز است. عوامل متفاوتی مانند مقدار عرضه و تقاضای نسبی بازار بر نرخ تبدیل موثرند. بانک مرکزی و دولت‌ها را برای پاسخ به تغییرات عرضه و تقاضا سیاست‌هایی را وضع می‌کنند که بر نرخ ارز تاثیر خواهند گذاشت. در حقیقت نرخ تبدیل ارز تعیین می‌کند که یک شخص حقیقی یا حقوقی به چه مقدار از یک نوع ارز نیاز دارد تا مبلغ مورد نظر را با ارز دیگری عوض کند. مثلا اگر خریدار درهم امارات داشته باشد و قصد داشته باشد کالایی آمریکایی را خریداری کند، به احتمال زیاد نیاز دارد هزینه کالا را به دلار آمریکا بپردازد. در این صورت اگر کالا قیمتی معادل 1000 دلار و نرخ تبدیل دلار به درهم برابر 3.673 باشد، خریدار برای ارائه 1000 دلار به 3/673 درهم (1000* 0.673= 673.3 ) نیاز خواهد داشت. بنابراین نرخ تبدیل هر ارزی نسبت به کشور دیگر تعیین می‌شود و برای محاسبه آن همواره به جای یک نوع ارز، دو نوع ارز خواهیم داشت. برزای مثال نرخ تبدیل دلار مقابل درهم برابر با 0.673 و نرخ تبدیل یورو در مقابل لیر معادل 31.343 است. خوب است بدانید در اغلب بازارهای جهان به علت تسلط دلار به عنوان ارز پایه و پول ملی به عنوان متغیر بر حسب دلار حساب می‌شود. در اکثر سایت‌ها و ابزارهای داخلی معتبر نیز مانند تجیار ابتدا تمامی نرخ‌ها براساس نرخ تبدیل به دلار تبدیل شده و در نهایت مبلغ نهایی با توجه به قسمت روز بازار به ریال یا هر نوع ارز دیگری تبدیل می‌شود.
نرخ تبدیل ارز چگونه محاسبه می‌شود؟
نرخ تبدیل ارز (EXCHANGE RATE) به نرخ تبادل دو نوع پول متعلق به دو کشور مختلف گفته می‌شود. به عبارت دیگر در ازای پرداخت یک واحد از پول یک کشور چه مقدار پول یا ارز کشور دیگر را می‌توان به دست آورد. برای مثال فرد در ازای یک درهم امارات چقدر دلار می‌تواند دریافت کند. بنابراین مفهوم نرخ تبدیل ارز بین دو کشور تعریف می‌شود. برای ساده‌تر شدن این مفهوم و آشنایی با نحوه محاسبه آن در ادامه یک مثال را برای شما آورده‌ایم. این روزها همه افراد در جریان قیمت دلار در بازار ایران نسبت به ریال هستند. این نرخ یا نرخی که ریال ایران را به دلار آمریکا وصل می‌کند همان نرخ تبدیل ارز یا نرخ برابری ارز نام دارد. برای مثال اگر نرخ این روزهای یک دلار آمریکا را به ریال در نظر بگیریم، نرخ تبدیل دلار نسبت به تومان برابر با 0.00002 است.
عوامل موثر بر نرخ تبدیل ارز
عوامل مؤثر بر نرخ ارز می‌توانند نرخ تبدیل ارز را نیز تحت تأثیر قرار دهند. در ادامه به توضیح برخی از این عوامل خواهیم پرداخت.
- نرخ تورم
تغییرات و نوسانات در میزان نرخ تورم بازار می‌تواند تاثیرات قابل توجهی بر نرخ تبدیل ارزها داشته باشد. ارز یک کشور که نرخ تورم کمتری نسبت به کشور دیگر دارد، ارزش بیشتری نسبت به کشور مقابل پیدا می‌کند. در کشوری که در بلند مدت تورم بسیار کمی را تجربه کرده است، به طور معمول ارزش ارز رسمی آن کشورکاهش چندانی نمی‌یابد. اما در کشوری که سال‌ها و دهه‌هاست که با تورم دست و پنجه نرم می‌کند، کاهش شدید نرخ ارز یکی از پیامدهایی است که مردم آن کشور به حتم خواهند دید.
- نرخ بهره
تغییر در نرخ بهره نیز روی ارزش ارز و نرخ تبدیل آن به دلار تاثیر خواهد گذاشت. بایستی بدانید نرخ بهره و نرخ تورم وابسته به یکدیگر عمل می‌کنند. افزایش نرخ بهره به طور معمول موجب می‌شود ارزش ارز یک کشور افزایش یابد، زیرا که نرخ بهره بالا سود بیشتری به وام‌دهندگان می‌دهد. بنابراین سرمایه خارجی جذب می‌کند و در نهایت اثر خود را در نرخ تبدیل ارز می‌گذارد.
- مبادلات خارجی
وضعیت مبادلات خارجی یک کشور شامل میزان معاملات و درآمد از سرمایه‌گذاری خارجی است. جریان ارز از راه صنعت توریسم، مبادلان بین‌المللی، تبادل سفته و سرمایه‌گذاری خارجی تاثیر مستقیمی بر نرخ تبدیل ارزها دارد.
- شرایط سیاسی
تحولات سیاسی و بی‌ثباتی در رویدادهای جهانی تاثیری منفی بر اقتصاد یک کشور دارد. ظهور یک جناح سیاسی یا تغییرات در سیاست‌های دولت می‌تواند نرخ ارز را تحت تاثیر خود قرار دهد.
به طور کلی هر تغییری در هریک از عواملی که توضیح دادیم می‌تواند بازار ارز را به طرز قابل توجهی تحت تاثیر قرار دهد و تعادل آن را به هم بزند.
سخن پایانی
به قول رمون بار اقتصاد دان مشهور اهل فرانسه: «بازار به معنای تجمع گروهی از مصرف‌کنندگان است که دارای نیازهای مشترکی بوده و وسیله پرداخت معینی را نیز در اختیار داشته باشند». این تعریف در مورد تمامی انواع بازار از جمله بازار ارز صدق می‌کند. نقش این بازار تعیین نرخ ارز و تبدیل ارزها به یکدیگر است و خریداران ارز از جمله واردکنندگان، بازرگانان، جهانگردان، دانشجویان مقیم خارح از کشور و توریست‌ها را به فروشندگان ارز که شامل شرکت‌های خارجی، صادرکنندگان و سفارت‌خانه‌ها می‌شوند و دولت به عنوان عمده‌ترین خریدار و فروشنده ارز را به هم وصل می‌کند. در بازار ارز هر یک از فعالان بازار از جمله شرکت‌ها و بانک‌ها نیز به صورت مستقل و روزانه به ارائه نرخ ارز براساس دارایی‌های خود می‌پردازند.
پرسش‌های متداول
